با توافق دیشب حماس و اسرائیل، چه اتفاقی افتاده و چه خواهد شد؟
خلاصهٔ سریع: توافق فعلی یک گام به جلو است اما نامطمئن و موقتی: آزادی ۲۰ اسیر اسرائیلی در برابر حدود ۲٬۰۰۰ اسیر فلسطینی، تضمین توقف جنگ از سوی میانجی‌ها و آمریکا، و ازسرگیری واردات کالا از ۵ گذرگاه با مدیریت مشترک انروا و حماس. در عین حال گفتگو دربارهٔ سرنوشت غزه، دولت، و سلاح به فاز بعدی آتش‌بس موکول شده — همان تکرار مرحله‌ای که قبلاً بعد از ۴۲ روز آتش‌بس به جنگ بازگشت.
آنچه توافق شده:
آزادی ۲۰ اسیر اسرائیلی در ازای ~۲٬۰۰۰ اسیر فلسطینی (شامل ۲۵۰ محکوم به حبس ابد) تا دوشنبه.
میانجی‌ها و آمریکا توقف موقت درگیری را تضمین کردند.
ورود روزانه تا ~۴۰۰ کامیون از ۵ گذرگاه با مدیریت مشترک انروا و حماس (خروج پیمانکار آمریکایی که به‌سبب توزیع نامنظم عامل گرسنگی معرفی می‌شد).
عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از بیشتر مناطق مسکونی غزه — برخلاف ادعای نتانیاهو دربارهٔ «تبادل با حضور در غزه».
نکات کلیدی و تحلیل
این آتش‌بس موقتی است و بحث‌های ساختاری (حکمرانی غزه، تسلیح، نهادسازی) به مرحلهٔ دوم گفتگو موکول شده؛ مشابه وضعیتی که پیش از این هم منجر به ازسرگیری جنگ شد.
از منظر اسرائیل، آزادسازی اسرا احتمالاً فشار داخلی را کم می‌کند اما تغییری بنیادین در راهبرد نظامی نخواهد داشت؛ گزینه‌های عمدهٔ نظامی (هجوم زمینی و فشار) همچنان موجودند. بنابراین احتمال بازگشت به عملیات نظامی در غیاث وجود دارد مگر که توافقات مرحلهٔ بعد واقعی و ضمانت‌دار باشند.
حماس اولویت اصلی‌اش را بازسازی و بهبود معیشت مردم غزه می‌داند؛ خلع سلاح روی کاغذ شاید پذیرفتنی باشد اما تا وقتی «هر خانواده» در غزه انگیزه و ابزار مقاومت داشته باشد خلع‌سلاح عملاً دشوار است. حفظ مشروعیت حماس مشروط به توانایی در مدیریت بازسازی و تأمین حداقلی زندگی مردم است.
طرح‌های خارجی (مثل شوراهای نظارت یا خلع سلاح سیستماتیک) تلاش می‌کنند میان خواست اسرائیل و خواست فلسطینی‌ها مصالحه برقرار کنند؛ اما تحقق این طرح‌ها نیاز به ساز و کار اجرایی و تضمین عملی دارد.
اگر توافق‌های بعدی انجام نشود
محتمل‌ترین سناریو حالت «آتش‌بس ناقص» است: ورود کمک و بازسازی محدود ادامه می‌یابد اما فشارها و حملات نقطه‌ای ادامه خواهد داشت — وضعیتی شبیه لبنان در یک سال اخیر اما با تفاوت مهم: حماس بازیگر واحد و تصمیم‌گیر اصلی در غزه است، پس موج نقطه‌زنیِ یکجانبه مانند لبنان به‌طور کامل قابل تکرار نیست. به همین خاطر صلح کامل برای اسرائیل نیز تضمین نیست.
عوامل خارجی و پرونده‌های دیگر (انتخابات در داخل اسرائیل، پرونده‌های منطقه‌ای مثل لبنان، یمن و ایران) می‌توانند تصمیم‌سازی سیاسی و نظامی را تحت تأثیر قرار دهند.
جمع‌بندی کوتاه
این توافق یک حرکت رو به جلو است اما نه پیروزی قطعی و نه شکست کامل — یک فرصت موقتی برای کاهش کشتار و بازسازی محدود. پاسخ نهایی به اینکه آیا صلح پایدار می‌شود یا بازی به خشونت بازمی‌گردد بستگی دارد به: ضمانت‌های اجرایی مرحلهٔ دوم، موفقیت در بازسازی و بهبود شرایط زندگی در غزه، و اینکه اسرائیل و بازیگران منطقه‌ای حاضر به پذیرفتن تغییرات ساختاری باشند یا نه.
